NUMIZMATIKA

Numizmatička zbirka, godinama unazad sistematično sakuplјana i broji oko 1000 primeraka metalnog i papirnog novca, uglavnom sa našeg područja. Pripada vremenskom rasponu od XVII do pedesetih godina XX veka.

Okosnicu numizmatičke zbirke čine primerci turskog kovanog novca koji je, na našem području, bio u opticaju do 1912. godine. Najviše su zastuplјene : akče, aspre, groševi, pare, metalici, učluci, altuluci, medžedije, velika kopča i pilastri.

Novac sa kojim su Turci došli u balkanske zemlјe bio je akča (beli novac), sitni srebrni novac, kovan od vremena sultana Orhana (1326-1359) sve do kraja XVII veka.

Najstariji primerak kovanog turskog novca  potiče iz 1695. godine i kovan je za vreme sultana Mustafe II (1695-1703), sina Mahmuda IV, a najmalađi iz 1912. godine, kovan u vreme sultana Mehmeda V (1909-1918), sina sultana Abdul Hamida II.

U 19. veku, u vreme vladavine Karađorđa i kneza Miloša, u Srbiji je u opticaju bio veliki broj različitih moneta, pretežno turskih, zatim dubrovačkih, venecijanskih, austrijskih, ugarskih i drugih evropskih monarhija toga doba. Tokom tog perioda koristile su se 43 vrste stranog novca.

Knez Mihailo Obrenović doneo je rešenje o kovanju srpske monete zvane para. Tako je nastao kovani novac izrađen od legure bakra u apoenima od jedan, pet i deset para, sa likom kneza Mihaila na aversu i godinom izdanja 1868.

Nova novčana jedinica dinar, iskovana je u srebru 1875. godine. Ona je nosila lik kneza Milana, a izrađena je u apoenima od 50 para, jedan i dva dinara.

Poslednji novac sa likom vladara iz dinastije Obrenovića potiče iz 1897. godine, kada je u srebru iskovan novac od jednog i dva dinara sa likom kralјa Aleksandra I Obrenovića. Od 1904. godine, nakon smene na prestolu, kuje se novac sa likom novog vladara Petra I Karađorđevića.

Kneževina Crna Gora sopstveni novac dobila je početkom XX veka. Crna Gora je svoj novac kovala u bečkoj kovnici i prema austrijskim uzorima. Prvi crnogorski kovani novac, perper, izdat je na osnovu ukaza knjaza Nikole 1906. godine, dok se srebrni novac počeo kovati 1909. godine. Zbog kovanja u emisijama malog obima, predstavlјaju retke i vredne numizmatičke primerke.

Nakon završetka Prvog svetskog rata, na teritoriji novostvorene Kralјevine SHS, već 1920. godine u upotrebi je bio novac nove države pod nazivom dinar. Kralјevina SHS 1929. godine postaje Kralјevina Jugoslavije, pa se pristupilo kovanju novca sa novim nazivom države.

U periodu do 1941. godine emitovan je novac različitih nominalnih vrednosti i sastava metala, a izrađivan je uglavnom u Beču. Sa poslednjom emisijom kovanog novca Kralјevine Jugoslavije, nastalom 1938. godine, novac je počeo da se izrađuje u zemlјi, u Državnoj kovnici u Topčideru.

Posle Drugog svetskog rata, prvi kovani novac Jugoslavije kovan je 1945. godine. Od tada pa do danas, sve promene u državnom uređenju, praćene su odgovarajućim elementima kao što su grb i naziv države.

Osim pomenutog, značajan deo numizmatičke zbirke čini i novac susednih država: Austrije, Austro-ugarske, Mađarske, Bugarske, Grčke, Albanije, Italije, Rumunije kao i Nemačke i Rusije, kovan u periodu od druge polovine XIX do polovine XX veka.