Page 258 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

258 V. Vukanić, Prilog poznavanju fosilne faune morskih beskičmenjaka...

tako nastale različite taložne i sedimentne stene. U njima su sačuvani ostaci onih
životinja i biljaka koje su živele i izumrle u doba stvaranja taloga, odnosno stena.
Ti ostaci (fosili) predstavljaju organizme specifične za neko vremensko razdoblje
ranije geološke periode. Stene koje čuvaju takve ostatke pružaju mogućnost da
sagledamo kakvi su bili prostori na kojima su ti organizmi nekada živeli. Posma-
tranjem taložnih stena od najmlađih ka najstarijima, koje u normalnim slučajevima
zauzimaju najdublje delove Zemljine kore, otkrivamo sve starije i starije predsta-
vnike životinjskog i biljnog sveta. Proučavanjem i povezivanjem niza fosilnih osta-
taka uočavaju se određene zakonitosti evolutivnog razvoja od najstarijih fosila do
danas. Radi što boljeg i potpunijeg upoznavanja razvoja životinjskog sveta ranijih
geoloških perioda Zemlje, prikazaćemo jednog karakterističnog predstavnika živo-
tinjskih grupa, čiji su ostaci nađeni na teritoriji naše zemlje, konkretno na teritoriji
opštine Novi Pazar. Hippurites rod iz grupe morskih školjkaša, mekušaca, nalažen
je u kasnim krednim naslagama. U našoj zemlji nedostaju fosili iz najstarijih geo-
loških perioda, jer stene koje bi ih sačuvale nisu stvarane na ovom prostoru. Naime,
kroz istoriju Zemlje, smene kopna i mora u više mahova na našoj teritoriji pore-
metile su potreban kontinuitet za stvaranje sedimenata koji bi očuvali najstarije
fosilne ostatke organizama. Najstariji fosilni ostaci kod nas potiču iz stena koje su
nataložene u silurskoj periodi, što implicira da su naši najstariji fosili predstavnici
organizama koji su ovde živeli od pre 400 miliona godina pa do onih najstarijih od
pre milijardu i 300 miliona godina. Zemlja je tokom geološke istorije većim de-
lom bila pod morem. Svaki deo planete nekada su naseljavali predstavnici biljnih
i životinjskih vrsta čiji su fosilizirani ostaci specifični i koje danas nalazimo. Istra-
živanja koja se bave paleogeološkim nasleđem u Srbiji su relativno retka i novijeg
su datuma, pa ćemo navesti radove pojedinih autora: Maran, 2008, 2010; Rundić
& Kneževič, 2005; Mijović et al., 2005; Karamata & Mijović 2005; Stojanović &
Mijović, 2008; Vujičić et al., 2011; Jovanović et al., 2012; Rabrenović et al., 2014;
Maran – Stevanović, , 2014, 2015, Grujučić – Tešić et al. 2016, Vukanić,V. & Du-
dić, 2020. U ovom radu dajemo prilog poznavanju paleobiodiverzitetskih fosilnih
ostataka u gornjokrednom krečnjaku na području zapadne Srbije i šire oblasti grada
Novog Pazara.

MATERIJAL I METODIKA

Nalazišta paleobiodiverziteta obično uključuju sve geološke, geomorfolo-
ške, pedološke i različite arheološke vrednosti nastale tokom formiranja Zemljine
kore (Đurović i Mijović. 2006). Nalazišta sa kojih potiče naš materijal nalaze se u
degradiranoj zoni grada i prigradskih naselja. Za potrebe ovog rada izdvojili smo
jednu fosilnu vrstu sa ovog područja.
Metodologija ovog istraživanja temelji se na modelu procene lokaliteta
(GAM) po Vujičić et al. (2011). GAM se sastoji od dva ključna pokazatelja: glavne
vrednosti i dodatne vrednosti. Oni su dalje podeljeni u 12 i 15 pokazatelja (ovde ih