Page 257 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

Vera Vukanić UDK
Univerzitet u Novom Pazaru
Biomedicinski departman, Biologija

PRILOG POZNAVANJU FOSILNE FAUNE MORSKIH
BESKIČMENJAKA (HIPPURITES) NA PODRUČJU
NOVOG PAZARA (SANDŽAK, ZAPADNA SRBIJA)

Sažetak: Sa geološkog aspekta posmatrano, razvoj životinjskog i biljnog sve­
ta, preciznije njegova evolucija kroz prošle geološke periode, može se upo­
znati isključivo preko podataka koje nam pružaju fosili. Preko fosilnih orga­
nizama ili organskih ostataka, kao i stena u kojima su oni sačuvani, možemo
da sudimo o uslovima životne sredine (fizičkim, hemijskim i bionomskim) koji
su vladali tokom geoloških perioda. Ti podaci nam daju preciznu definiciju
životnog prostora određene geološke periode, što nam pomaže da rekonstru­
išemo tzv. fosilni životni prostor. S obzirom na uslove životne sredine, životni
prostor je jasno određen kao kopneni, morski ili vazdušni, sa nekim prela­
znim mogućnostima i kombinacijama. Sve ove životne sredine su postojale
i u ranijim geološkim periodama, sa sličnim rasporedom i odnosima, što je
uslovljavalo i postojanje specifičnih životnih zajednica. Na teritoriji opštine
Novi Pazar, koja nesumnjivo pripada kopnenom ekosistemu, danas nalazimo
bogata nalazišta fosila iz krede, stanovnika morskog dna. U ovom radu daje­
mo prikaz izumrlog roda školjkaša Hippurites. To su mekušci koji su nalaženi
u kasnim krednim naslagama Grčke, Srbije, Dalmacije, Istre, Bosne i Herce­
govine, Slovenije, Bugarske i Italije.

Ključne reči: fosili, paleogeološko nasleđe, Hippurites, kreda

UVOD

Na osnovu fosilnih nalaza, a u cilju što boljeg razumevanja i objašnjenja ra-
zvoja Zemlje, istorija Zemljine kore je podeljena na nekoliko krupnih i više sitnijih
vremenskih razdoblja. Najkrupnija razdoblja čine ere ili doba. Ere se dalje dele na
manje vremenske odeljke nazvane periodama, koje se opet dele na epohe, a epohe
na vekove itd. Međutim, i najmanji geološki odeljak, čija definicija zalazi u milione
godina, traje više nego ceo vek u istoriji čovečanstva, koji je definisan u godina-
ma. U toku ovih vremenskih geoloških perioda stvarani su različiti talozi mulja,
peska i šljunka, koji su se naknadnim uticajima promenili i kasnije očvrsli, pa su