Page 170 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

170 D. Gruda, Diplomatska misija Noela Bakstona u dezintergraciji Osmanske...

Podržavali su i srpski nacionalizam, koji je vodio i podstrekivao britanski
agent Siton Votson pod pseudonimom Skotus Viator. On je bio porijeklom iz trgo-
vačke porodice i radio je kao humanitarac na funkciji počasnog sekretara Fonda za
pomoć Srbiji od 1914. Preko ovih humanitarnih fondova i nevladinih organizacija
kanališe se novac za podmićivanje i razne tajne operacije.
Albanske nacionaliste vodila je lejdi Durham, a bugarske, armenijske i ma-
3
kedonske Noel Bakston.
Cilj svih ovih nacionalizama bio je slabljenje Osmanske Imperije, čiji su
posjedi morali biti rasparčani i ponovo podijeljeni između Britanije i Francuske.
Britanija je tako podržavala ideju “Veće Jermenije”, a podrška je dolazila iz agen-
tura utjecaja iz Turske, Irana i Rusije. Svi su im tobože davali podršku. Istovreme-
no su Kurdima ubacivali ideju o “Većem Kurdistanu”. Huškana je na bunt protiv
Osmanske imperije svaka etnička zajednica.
Nakon povratka objavili su knjigu u kojoj su opisali region i njegovu no-
viju historiju (Rat i Balkan, London: George Allen i Unvin, 1915). Bakstonove
publikacije uključuju i knjige: Evropa i Turci; Sa bugarskim osobljem; Putovanja i
razmišljanja, 1929. On je autor i knjige Srce carstva, Putovanja i politika u Jerme­
niji, spomenuta Rat i Balkan, Balkanski problemi i evropski mir, Potlačeni narodi
i Liga nacija.
Tokom njegovog putovanja po evropskoj Turskoj, kako su tada neki izvori
nazivali dio Osmanske imperije u Evropi, Bakston se 1899. godine našao u Novom
Pazaru kao dopisnik i član Kraljevskog geografskog društva te je zabilježio naj-
4
starije fotografije ovog grada.
Na Bakstonovim fotografijama koje je uslikao 1899. godine vide se Amira-
gin han, Kajmakamova rezidencija u Novom Pazaru i jedinica osmanske vojske u
okolini Novog Pazara u blizini tadašnje granice sa Raškom, kao i segmenti sva-
kodnevnog života u gradu. Fotografije su dio stalne izložbe u arhivi Kraljevskog
geografskog društva u Londonu.

3 Idit Daram (engl. Edith Durham; London, 8. decembar 1863–15. novembar 1944) bila
je spisateljica i umjetnica iz Ujedinjenog Kraljevstva. Posebno je poznata zbog tekstova o
životu Albanaca na samom početku 20. vijeka.
4 Kraljevsko geografsko društvo (engl. Royal Geographical Society) britansko je naučno
društvo osnovano 1830. pod nazivom Londonsko geografsko društvo (engl. Geographical
Society of London) za unapređenje geografskih nauka pod patronatom kralja Williama
IV. Obuhvatilo je ‘Udruženje za unapređenje otkrića unutarnjih dijelova Afrike’ – poznato
također kao Afričko udruženje (osnovao sir Joseph Banks 1788), Raleighov klub i Palestinsko
udruženje. Kraljica Viktorija je dodijelila Kraljevsku povelju društvu 1859. godine.