Page 169 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

Novopazarski zbornik, 44/2021, str. 167-177 169

i Mlada Turska. Lider Mlade Turske bio je Emmanuel Carasso, koji je bio veliki
2
majstor u makedonskoj masonskoj loži u Solunu (Makedonija uskrsla – Macedonia
Risorta), koja je bila tijesno povezana sa Velikim orijentom Italije i Francuske, kao
i sa Sjedinjenom velikom ložom u Londonu.
Početkom 20. vijeka lord Bakston prvi je put došao u Makedoniju, koja je
još uvijek dio Osmanske imperije. Šokiran nevoljama hrišćana, on svake godine
putuje na Balkan do Balkanskih ratova, uspostavljajući tako kontakte s lokalnim
političarima i pišući knjige. Lord Bakston postaje jedan od najboljih poznavalaca
balkanskih problema u Britaniji. Godine 1905. kao član Liberalne partije u parla-
mentu, okupio je oko sebe grupu poslanika, socijalnih radnika i novinara i osnovao
Balkanski komitet, čije bi mišljenje tada utjecalo na budućnost Makedonije.
Godine 1912, kako je ranije upozoravao Bakston, izbio je Balkanski rat
izme đu novih nezavisnih balkanskih zemalja Bugarske, Grčke, Crne Gore i Srbije
i Osmanske imperije. Bakston je bio predsjednik Balkanskog komiteta za pomoć u
ratu. Ubrzo nakon što je izbio rat, on je posjetio Bugarsku sa Mabel St. Clair Sto-
bart. Pomogao joj je da uvjeri vladu da pristane na slanje svjetske ženske ljekarske
jedinice u rat.
Tokom Prvog svjetskog rata političari i vojni krugovi Antante i Centralnih
sila očekivali su konačno rješenje na Zapadnom frontu. Zbog toga je balkansko
ratište ostalo zapostavljeno. Njemački neuspjeh u zadavanju konačnog udarca Fra-
ncuskoj već u prvim ratnim mjesecima otvorio je pitanje uključivanja neutralnih
država u rat i stvaranja saveza s njima. Antanta je u tome propustila dobru priliku
da pod vodstvom Velike Britanije stvori novi balkanski savez, iako su postojali
neki nedorečeni, zanimljivi projekti. Dio političara iz Velike Britanije želio je isko-
ristiti ugled i dobro poznavanje terena ljudi iz londonskog Balkanskog komiteta na
području Balkana, poglavito Bugarske. U misiju na Balkan poslana su braća Noel
i Charles Roden Bakston, bez nekih službenih akreditacija i mogućnosti da ponude
zemljama Balkana ono što je prema njihovu sudu bilo potrebno ne bi li se sve te
zemlje uključile u rat na strani Antante. Nakon četiri mjeseca boravka na Balka-
nu, tokom kojih su i ranjeni u atentatu, koji je na njih u Rumuniji izveo podanik
Osmanske imperije, Hasan Tahsin, braća su napisala program za koji su mislili da
je ostvariv i koji bi priveo sve balkanske zemlje u savez, ali premijer Velike Bri-
tanije Herbert Henry Asquith i ministar vanjskih poslova Edward Grey djelovali
su sporo i nedorečeno, misleći valjda da se i bez toga može održati neutralnost
Bugarske.
Britanija je za to vrijeme tajno podupirala sve antiruske nezavisne pokrete u
okviru Osmanske imperije. Tako su kontrolisali opoziciju. Podržavali su i arapski
nacionalizam i njegovog ubačenog lidera Lorensa od Arabije.

2 Emmanuel Carasso ili Emanuel Karasu (1862. u Solunu – 1934. u Trstu) bio je osmanski
advokat i član ugledne sefardske jevrejske porodice Carasso u osmanskom Solunu (sada
Solun, Grčka). Bio je i istaknuti član mladoturaka. Ime se takođe piše Karaso, Karassu i
Karasso. Oblik Karasu je turcifikacija njegovog imena, što doslovno znači “tamna voda”.