Page 77 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 43

Novopazarski zbornik, 43/2020, str. 63-85 77

Berane Kazâsının Kurâ Esâmîsi

Berane, Dolaç, Lujaç, Buçe, Viniçka, Rovça, Kaludra, İrjaniçe, Zagorye,
Luge, (…), Dapsiç, Budimla, Maşte, Gorajde, Zagrace, Zaostro, Çrni vrh, Bastahe,
Lubniçe, Kurikuçe, Glavaça karyeleri

Berane Kasaba ve Kazâsı Hakkında Ma‘lûmât

Berane kasabası, merkez-i livâ olan İpek›in 35 kilometre garb-ı şimâlisinde
ve Karadağ hudûdu kurbunda Lim nehri kenarında kâin küçük bir kasabadır. Bura-
sı öteden beri memâlik-i mahrûsa-i şahane idâdından ma’dûd iken ahâlîsi huşûnet-i
mizaçları sebebiyle geçen 78 senesine kadar bayağı ruy-ı ‘isyân irâe edegelmiş ve
Vasoviç nâhiyesi nâmıyla yâdolunmakta bulunuştu. Zikrolınan 78 senesinde ise
ahâli-yi mahalliye saye-i satvet-vaye-i hazret-i padişahîde taht-ı itâ’at ve inkıyâde
alınıp olhavâlî kumandanı müteveffâ Hüseyin Avni Paşa tarafından Berane’nin sol
cihetinde bir kışla-i hümayun ve Lim nehrinin şark tarafında ve gâyet mühim ve
mürtefi’ bir noktada Yasikovaç nâmıyla bir de istihkâm inşâ ettirilmesiyle kasaba
şekline girmesi esbânı tehiyye ve izhâr edilmiştir.
Nüfûs: Yirmi iki köyden ‘ibâret bulunan kazâ ma’a kasaba 1.200 kadar hane
ve 471 Müslim ve 1.826 gayr-i Müslim ki cem’an 2.297 nüfûsu hâvî görünürse
de henüz güzelce tahrîr altına alınmadığından mecmû’-ı ahâlî otuz kırk bin kadar
olmak melhûzdur.
Zirâ’at, ticâret: Kazâ arâzîsinin ‘umûmiyeti i’tibâriyle rikistan olmasıyla
kuvve-i inbâtiyesi mütevasıttır. Ahâlinin zirâ’atçe gayretleri varsa da ‘arzın icâbât-ı
tabi’iyesine edevat-ı zer’iyyenin adem-i mükemmeliyeti inzımâm edince mesâisi
umulduğu derece semere bahş etmiyor. Giyah, çilek, borok mahsûlât-ı tabi’iyye-
sinden başka hınta, mısır, arpa, çavdar, yulaf, kablice, fasülye, patates, kenevir,
kitan gibi hâsılât-ı zer’iyye dahi alınmaktadır. Esmâr ve fevâkihin envâ’ı husûle
gelerek ormanlarında da ak ve kara meşe, çam, hâlis çıra ağaçları bulunur. Bunlar-
dan tahta, direk çendere gibi şeyler yapılıp Berane çarşısında satılır fakat ihrâcât
vukû’ bulmaz. Ahâlînin ma’işet ve meşgûliyetleri rençberlik, dükkâncılık misillü
fevâidi mahdûd sanâyi’-i ‘adiyyedir. Yalnız Lim kenarında ve kasabanın şark cihe-
tinde maden kömürünün vücûdu mahsûsdur. İcrâ-yı dâdu sitâd için ahâlî-i kazânın
İpek ve Yenipazar cihetleriyle münasebetleri cârîdir.
Bu kazâda mevsim-i serma şiddetlice hüküm ferma olursa da ma’işet-i
ahâlîye nâdiren te’sîr eder. Kazânın cüzî ve sahipli yaylası vardır. Ahâli-i kazâ yaz
mevsiminde on beş yirmi bin kadar koyunu zikrolunan yaylalarda ra’y eder ve
Eylül’ün on beşine kadar orada kaldıktan sonra köylerine ‘avdet eylerler.
Emâkin ve sâire: Kasaba derûnunda bir câmi’-i şerîf, bir hamâm, bir kışla
ve hastahane, 100 dükkân, 17 han, bir hükûmet konağı, bir telgrafhane, kasabada
70 mevcutlu, kazâda 9 İslâm, iki Hristiyan sıbyan mekâtibi, 1 kilise, Lim nehri