Page 190 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 43

190 I. Selek, V. Pajković, Z. Milić, Mermerna brača iz Dragačeva

Istorijat eksploatacije istraživanja arhitektonsko-građevinskog kamena

Ovde ćemo se osvrnuti isključivo na arhitektonsko-građevinski (ukrasni)
kamen, jer su druga istraživanja naročito opšta, uglavnom poznata i navođena u
radovima drugih autora (B. Ćirić, T. Brković, ali i mnogi drugi).
Vađenje i obrada većih kamenih monolita u Dragačevu imaju dugu tradici-
ju, što se može videti na nekim natpisima na spomenicima s početka XVIII veka.
Оsobenošću tekstualnih i likovnih poruka kao i predstava nadgrobni spomenici
od peščara Dragačeva zaslužuju veliku pažnju i izučavanje narodnog stvaralaštva.
Dokumenti istorijske i etnografske građe ispisane na ovim spomenicima su izvorni
i dragoceni su za čitavo jedno razdoblje, što uz lepotu i poetiku naivnih, ali i mu-
drih tekstova stavlja iste pod obavezni tretman kulturnih dobara.
Nadaleko je poznat narodni majstor ˗ vajar kamenorezac Radisav Čikiriz,
koji je sredinom pretprošlog veka živeo i stvarao u Dragačevu, u selu Puhovu, 6
km zapadno od Guče.

Sl. 3. Starinski spomenici iz Dragačeva izgrađeni od lokalnog senonskog
(gornjokrednog) peščara.

Nadgrobni spomenici su rađeni od peščara stvaranog u gornjoj kredi - seno-
nu. Istini za volju, poneki je bio od mermerne breče, ali se to pokazalo nepriklad-
nim za ovu svrhu s obzirom na vesele crvene tonove i šare koje poseduje.
Rudnik peščara u Živici bio je u eksploataciji sve do 1976. godine, kada su
obustavljeni radovi za industrijsku proizvodnju ploča od peščara za oblaganje razli-
čitih građevinskih objekata. Iako vrlo pogodan za obradu ručnim alatom, živički pe-
ščar se u tom vremenu pokazao kao nepogodan za gaterisanje jer još uvek nije bila