Page 160 - Zbornik 40

160 Muradija Kahrović-Jerebičanin 40/2017

Osvrt na razvoj zanatstva u Novom Pazaru

Možemo reći da su zanatlije u Srbiji predstavljale važan ekonomski činilac
(T. Đorđević, 1925, 15; N. Vučo, 1954, 5; M. M. Živančević, 1938.). Svaki
zanatlija je morao obaviti obaveznu obuku kao šegrt, a zatim kao kalfa. Polaganjem
majstorskog ispita, dobijanjem majstorskog pisma, zanatlija je sticao ono čemu se
najviše radovao, a to je zvanje majstora.
Inače, riječ zanat je balkanski turcizam arapskog porijekla koji označava
određenu vještinu ili znanje (A. Škaljić, 1973, 646). Neki od zanata su imali svoje
esnafske organizacije, sa bitnom ulogom za te zanate.
Krajem XV i početkom XVI vijeka u Novom Pazaru su registrovane sljedeće
zanatlije: aščije, bezazi, bozadžije, buregdžije, berberi, bravari, kalajdžije, krznari,
kuhari, klesari, papudžije, pekari, poslastičari, prevodioci, potkivači, svirači,
sapundžije, rudari, dunđeri, sitari, telali, obućari, krojači, sarači, tabaci, kazandžije,
čizmedžije, mesari, ćevabdžije, maseri, obrađivači pamuka, izrađivači sukna i
hamamdžije (M. Radovanović, 1991, 69).
Vremenom su se neki stari zanati gasili, a nastajali novi. U toku dvadesetih
godina XX vijeka u Novom Pazaru su poslovale sljedeće zanatske radnje: 24 obućarske,
6 stolarskih, 3 časovničarske, 24 pekare, 6 limarskih, 16 berberskih, 16 kovačkih, 18
mesarskih, 3 samardžijske, 6 poslastičarskih, 7 nožarskih, 1 crevarska, 6 zidarskih,
4 abadžijske, 7 kačarskih, 2 lončarske, 12 ćevabdžinica, 4 kolarske, 1 grafička, 3
građevinarske, 6 mutavdžijskih, 16 opančarskih, 7 potkivačkih, 2 kazandžijske, 1
zlatarska i 2 sedlarske (M. M. Savić, 1929, 171; E. Mušović, 1973, 142).
Početkom XXI vijeka Novi Pazar je imao 1135 zanatskih radnji: 76 obućarskih,
84 frizerskih, 21 stolarsku, 11 vulkanizerskih, 30 mesarskih, 1 vunovlačarsku, 47
građevinskih, 8 fotografskih, 19 zlatarskih, 51 automehaničarskih, 50 pekara, 1
grnčarsku i dr. (M. Kahrović Jerebičanin, 2014, 31; Registar privatnih preduzetnika
za 2003. godinu, Odjeljenje za privredu, finansije i razvoj SO Novi Pazar).
Zanatlije su se uvijek trudile da što bolje urade svoj proizvod, svoju uslugu
i da njihova mušterija bude zadovoljna, jer su takvom uslugom obezbjeđivali njen
ponovni i redovni dolazak. Naročite mogućnosti da mušteriji pruže što bolju uslugu
imale su zanatlije koje su izrađivale odjevne elemente, odnosno odjeću i obuću.
Mnogi elementi u odijevanju, među njima i papuče, bili su vrlo bitni jer se
kroz kvalitet papuča pokazivalo i finansijsko stanje porodice. Bogatije mušterije
kupovale su nanule ukrašene sitnim, skupim sedefom ili plišane papuče ručno vezene
skupocjenim zlatovezom. Putem tih detalja zanatlija je pokazivao zanatsku vještinu,
ali i svoju umjetničku obdarenost, među kojima su se naročito isticali terzije sa svojim
zlatovezom, neki od nalunžija koji su izrađivali skupocjene nanule, papučari sa ručnim
vezom kojim su krasili papuče, zatim kujundžije i dr. Svaki zanat može postojati bez
umjetnosti, ali umjetnost bez zanata veoma teško. To nas upućuje na zaključak da su
mnogi zanati neodvojivi dio umjetničkog stvaralaštva (B. Stajević, 1995, 67).