Page 244 - Zbornik 27
P. 244
NZ27/2003 NOVOPAZARSKE XEMIJETLIJE 249
33
had Draga i A}if Haxiahmetovi} Bquta. Kad je interpelacija kona~no
stavqena na dnevni red skup{tinskog zasedawa, od xemijetlija je uz Dragu
govorio i A}if Haxiahmetovi}, iznose}i slu~ajeve ubistava Arbanasa,
pomiwu}i i SRNAO pri pogibiji u Kosovskoj Mitrovici 19. avgusta
1923, i navode}i da su neki `andarmi iz Mojstira delili novac sa razboj-
nicima, osu|uju}i odmetnike i tvrde}i da xemijetlije nisu u stawu da svo-
jim uticajem u narodu iskorene ka~a{tvo koje predstavqa pqa~kawe i sa-
34
mih arbana{kih seqaka.
Najodlu~niji govornik protiv Xemijeta bio je demokrata iz Pri-
{tine, advokat Jovan Magov~evi}. Draga je pak govorio o uzrocima odme-
tawa, o odmazdama 1920, o pokoqu 1921, o raznim pretwama Marku Cemovi-
}u i drugima, o paqewu 80 muslimanskih sela oko Novog Pazara, o ubijawu
36 doma}ina Arbanasa 1922. godine, o gowewu i rehabilitaciji ka~aka u
35
Sanxaku.
Ve} 1924. godine po~ela se naslu}ivati agrarna kriza, a u sferi ur-
bane privrede poreme}aje je izazivala monetarna politika ministra M.
Stojadinovi}a. Na Kosovu, u Metohiji i u Sanxaku vladala je javna nesi-
gurnost, {to je ometalo investicije u industriju i zanate. Turci su i daqe
bili konzervativni, poku{avali da odr`e stare odnose i ometali uvo|ewe
novih; u malim i zaba~enim varo{ima vladali su staro stawe i odnosi.
36
Osiroma{eni Turci se nisu snalazili, te su pomi{qali na seobu.
Posle konferencije radikala Nastasa Petrovi}a sa F. Dragom i ].
Zijom (31. marta 1924) znalo se {ta bi opozicioni blok mogao pru`iti Xe-
mijetu. Za saradwu sa opozicijom izjasnili su se (prvoga aprila) A}if Bqu-
ta i Hasan [ukri, koji su bilu najbli`i Ferhadu Dragi, ali i ]emal Osma-
ni, Rifat Ru{id i [aban Mustafa, tako da je najpre samo {est ~lanova Xe-
37
mijetskog poslani~kog kluba od 14 ~lanova bilo za spregu sa opozicijom.
Svi krajevi tzv. Ju`ne Srbije nisu podjednako reagovali na postupke
policijskog re`ima. ^ar{ije u Makedoniji, Prizrenu i Novom Pazaru bi-
le su razvijenije od kosovsko-metohijskih, te su otvorenije, politi~kim na-
stupom (a ne zavereni~ki, kao na Kosovu i Metohiji) reagovale na povla{}e-
ni polo`aj ~ar{ija u pretkumanovskoj Srbiji. U tim sredinama radikali su
se te{ko mogli uvre`iti, i to ne zbog nacionalnih nego ekonomskih pozici-
38
ja; te varo{i su se na izborima radije opredeqivale za demokrate.
33 Pravda 17. £££ 1924, 1; Obzor (Zagreb) je jo{ 14. marta obavestio o odlagawu interpela-
cije.
34 Sten. bel. Narodne skup{tine, red. saziv 1923–1924, kw. ££, 423–429.
35 Isto, 423–429.
36 M. Savi}, Na{a industrija, zanati i trgovina, kw. £¤, Sarajevo 1928, 183; ¤££, 1929, 107.
37 Beogradske novosti 2. £¤ 1924, 1.
38 Istorija gra|anskih stranaka u Jugoslaviji, knj. I, Beograd 1952, 361.
