Page 246 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

246 E. Ujkanović, Arhiv „Ras“ kroz prizmu naučno­istraživačke i izdavačke djelatnosti

Naučnoistraživački rad u Arhivu „Ras“

Naučnoistraživački rad i izdavačka djelatnost arhiva na temelju arhivske
građe veoma je važan segment njihovog rada koji prema arhivskoj građi budi po-
seban vid interesovanja, jer se jedino posredstvom nje može naučno proučavati
historija u svim sferama društvenog i kulturnog života, odnosno jedino se pomoću
arhivske građe vjerodostojno mogu prikazati prilike društava i zajednica u kojim je
građa nastajala. Iz tog razloga, arhivi pored primarne uloge, koja se ogleda u zaštiti
arhivske građe, danas su sve više centri kulture koji su u žiži interesovanja naučne
i kulturne javnosti.
Pitanje korišćenja arhivske građe u naučne svrhe je jedinstven arhivski pro-
blem. Postoje opći principi koji su važeći za skoro sve arhive svijeta. Prema tim
principima arhivska građa se proučava u čitaonici, a po odobrenju uprave arhiva.
Obično se čitaocu izdaje sređena i obrađena građa po svim arhivističkim principi-
ma. U nekim zemljama postoji praksa da se arhivska građa ustupa na korištenje
10
bibliotekama, drugim arhivima ili institutima. 11
U cilju olakšanja naučnoistraživačke djelatnosti arhivi rade na izradi obavje-
štajnih sredstava i inventara, odnosno štampanju naučnoinformativnih sredstava:
preglede, vodiče, inventare, regeste, kataloge za fondove i zbirke arhivske građe.
Njihova uloga je posrednička između arhivske građe i njenih korisnika i u funkciji
je efikasnijeg pronalaženja potrebnih informacija iz arhivske građe. Najbolje bi
bilo da se analitičkim inventarima i drugim informativnim sredstvima obuhvate svi
fondovi i zbirke koji se nalaze u arhivima.
12
Da bi u mnoštvu arhivske građe korisnik uz što manji utrošak vremena do-
šao do traženog dokumenta ili podatka, arhiv treba da vodi brigu o kvalitetu izrade
naučno-informativnih sredstava. Propozicijama arhivske djelatnosti utvrđena su
13
i ostala pravila koja pitanje korišćenja arhivske građe u naučnoistraživačke svrhe
regulišu. Koliko se u arhivima implementiraju propisi koji uređuju ovaj segment
14
rada arhiva uvjetovano je organizacijom samih arhiva, odnosno njihovim kadrov-
sko-tehničkim potencijalima. Svi naši arhivi svoju djelatnost ne obavljaju u isto-
vjetnim uvjetima, niti su svi adekvatno kadrovski i prostorno opremljeni.
Arhiv „Ras“, poput ostalih arhiva svoju naučnu i stručnu djelatnost nastoji
usmjeriti na očuvanju i zaštiti arhivske građe za sadašnje i buduće korisnike sa
intencijom da primijeni naučne i stručne metode pomoću kojih se osiguravaju po-
10 Neki arhivi zanemaruju ovaj princip kako bi što više izašli u susret istraživačima. U
takvim slučajevima potrebno je da se arhiv obezbijedi od nepoželjnih posljedica takvog
korišćenja tako što traže od istraživača da navode da su koristili nesređenu građu. Jelena
Nedeljković J. (1966). Korišćenje arhivske građe. Arhivski pregled, 1–2. Beograd.
11 Isto, 46–47.
12 Zoran Veljanović, Neka metodološka pitanja u izradi analitičkog inventara, http:www.
arhivistika.edu.rs/clanci/informativna-sredstva (07. 6. 2013).
13 Isto.
14 Nedeljković j. (1966). Korišćenje arhivske građe. Arhivski pregled, 1–2. Beograd.