Page 264 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

264 V. Vukanić, Prilog poznavanju fosilne faune morskih beskičmenjaka...

U tom dosta plitkom moru sa promenljivom dubinom i različitim uslovima
živele su posebne školjke – rudisti (Sl. 2, 3), ali i druge školjke, zatim mnogo vr-
sta puževa, ježeva, korala i sličnih organizama. Iz ove periode ostalo je mnoštvo
fosila na teritoriji Balkanskog poluostrva, koji svedoče o velikom biodiverzitetu
beskičmenjačke faune, o čemu svedoče i naši nalazi na lokalitetetima novopazar-
ske opštine. Prirodno je da se pojedini delovi ovih organizama duži vremenski
period odupiru raspadanju, posebno čvrsti skeletni delovi, ljušture školjki, puževa,
korala i slično. Međutim, nakon dužeg vremena oni podležu uticajima „napadača”
ukoliko ne budu na vreme institucionalno zaštićeni. Zaštita fosilnih nalaza može
biti dvojaka:
a) Može se omogućiti da se pored skeletnih delova sačuvaju i meki delovi
organizama, odnosno ceo organizam. Takav način konzervisanja omogu-
ćavaju niske temperature, organske i neorganske smole, zamena organskih
materija mineralnim materijama, ugljenizacija, mumifikacija, kao i stvaranje
otisaka od mekih i čvrstih delova;
b) Čvrsti skeletni delovi se mogu sačuvati ako je skelet dovoljno otporan ili
zamenom materije, ispunjavanjem šupljina mineralnim materijama, otiski-
vanjem i stvaranjem kalupnih praznina kao i kalupnog jedra.

ZAKLJUCAK

Naši nalazi ukazuju na to da je u ovom regionu sačuvana veoma bogata fa-
una beskičmenjaka raznih morskih sredina kredne periode. Uvidom u istraživane
lokalitete očigledno je da se radi o pravom „malom prirodnom muzeju” pošto su
u površinskom sloju u rastresitom humusu na relativno malim udaljenostima sa-
čuvani fosilni predstavnici raznih životnih zajednica prošlih vremena. Potrebno je
zabeležiti lokacije sa paleontološkim materijalom, definisati bazu podataka, proce-
niti važnost lokacija sa naučnog, kulturnog i ekonomskog aspekta i identifikovati
potencijalne pretnje vrednim lokacijama, posebno onima od nacionalnog i među-
narodnog značaja. Neophodno je podsticanje javne svesti o njihovom postojanju,
kao i uključivanje zajednice u razumevanje vrednosti paleogeološkog nasleđa kao
resursa za obrazovanje i naučnoistraživački rad.