ISTORIJSKO ODELJENJE

Gledajući vremenski period koji predstavlјa ovo odelenje bio bi kraj 16. do sredine 20. veka. Istorijsko odelenje sa numizmatilkom zbirkom broji oko 1300 eksponata. Među najstarije eksponate ovog odelјenja spadaju jatagani koji pripadaju kraju 18. i početku 19. veka.

Iz istog vremena potiče i devet sablji; sablje su korišćene u 17. i 18. veku na našem području, kao i u Prvom i Drugom srpskom ustanku, i to austrijske, turske, srpske i druge.

Pored jatagana i sablji, hladnom oružju pripadaju i: bodeži, noževi, bajoneti i kasature.

Među vatrenim oružjem najstarije su kubure (tri primerka), koje su preteče kasnijih pištolja koji su i najbrojniji među vatrenim oružjem u našem Muzeju. U istorijskoj zbirci postoje dve vrste kubura: dve pećanke iz prve polovine XIX veka i jedna skadarka.

Dok kubure vremenski pripadaju prelazu iz 18. u 19. vek, pištolji se vremenski određuju u razdoblje od 19. veka do kraja Drugog svetskog rata. Istom vremenu pripadaju puške koje su se proizvodile u zemljama Evrope (Austrija, Italija, Francuska, Grčka), kao i puške koje su se proizvodile na našem prostoru u domaćim radionicama.

Od vatrenog oružja u zbirci se nalazi jedan puškomitraljez MADSEN, prvi put proizveden u Danskoj 1903. godine, i jedan minobacač kalibra 50 mm. Ručno vatreno oružje imalo je i svoj pribor poput fišeklija i zejtinlica ili mazalica koje su prilično zastupljene u ovom odeljenju.

Od odlikovanja u Muzeju se nalaze ordeni, medalje i spomenice, ukupno 38 komada. U Srbiji se umetnost izrade medalja javlja tek sredinom 19. veka. Do tada su strani ordeni i medalje predstavljali jedine zvanične znake priznanja ratnih i mirnodopskih zalaganja.

Pored ostalih, u Muzeju se mogu videti i sledeća odlikovanja: Orden medžidije (1853), Orden Svetog Save V stepena (1883), Medalja za vernost otadžbini, Medalja Franje Josifa (1848–1908), Medalja za hrabrost, Spomenica srpsko-turskog rata, Orden Dobrom strelcu, Spomenica srpsko-bugarskog rata (1913) i Spomenica rata za oslobođenje i nezavisnost (1875–1878).

Kralj Aleksandar I Karađorđević je 20. aprila 1934. godine posetio Novi Pazar i Sopoćane. Tom prilikom obišao je i školu u Požegi. Pored novinskih članaka koji su propratili kraljev dolazak u Novi Pazar, Muzej poseduje i bronzanu bistu kralja Aleksandra I Karađorđevića. Kralj je predstavljen u vojnoj uniformi sa albanskom spomenicom na grudima i ordenom za vernost otadžbini. Autor biste je Slavko Miletić.

Sastavni deo istorijske zbirke čine i pisaće mašine, stare knjige i dokumenta. Pored nekoliko pisaćih mašina, izuzetno vredan eksponat predstavlja nemačka mašina za dešifrovanje iz Drugog svetskog rata, koja je bila u posedu okupacionih snaga Balkana. Mašina je marke "Cosmos" Berlin sw 68 MERCEDES-EUKLID.

Među starim knjigama koje se čuvaju u Muzeju nalaze se dve vrste: one koje su pisane arapskim pismom i turskim jezikom, i one pisane crkvenoslovenskim pismom. Skoro sve knjige su sa čvrstim povezom od platna ili kože, koji je prilično oštećen.

Pored knjiga, u istorijskoj zbirci se nalazi i jedna geografska karta Turske imperije, nastala na prelazu iz 19. u 20. vek, i više dokumenata pisanih kako arapskim, tako i srpskim pismom.

Uz stara dokumenta sačuvani su i pečati – muhuri, manjih dimenzija, izrađeni uglavnom od bronze. Sastoje se od jedne okrugle ploče sa čije jedne strane je tekst ispisan arapskim pismom, a sa druge trougaona pločasta izrezbarena drška.

Kada su u pitanju stare fotografije, najznačajnije su one sa početka 20. veka. Radi se o fotografijama Novog Pazara i okoline koje je napravio nepoznati austrougarski oficir koji je boravio na našem području za vreme Prvog svetskog rata. Negativi navedenih fotografija dobijeni su iz Bečkog arhiva.

Zanimljiva je i kolekcija fotografija koje je radio Dragoslav Bošković, učitelj koji se tridesetih godina 20. veka, zajedno sa suprugom, takođe učiteljicom, nalazio na službi u školi na Dojeviću.