ISTORIJAT

Svojim radom i trajanjem, te brojnim veoma značajnim projektima, on na najljepši način kazuje historiju Novog Pazara i šireg regiona. U muzeju su prezentovane sve kulture i historijske epohe koje su ostavile traga na širem prostoru Novog Pazara i okoline, od prahistorijskih kultura, preko rima, vizantije, srednjega vijeka i osmanskog perioda, sve do današnjih dana.

Te, 1952. godine, grupa entuzijasta, naših svjesnih i savjesnih sugrađana se okupila oko inicijative za formiranje muzeja. Imenovan je savjet i uprava muzeja, kao i komisija za procjenu stvari. Ova tri organa muzeja sastavljena su od naših uglednih sugrađana. Oni, na žalost, nisu više među nama, pa želim spomenuti njihova imena: Osman Dervišnurović, Omer ef. Koničanin, Dušan Buletić, Miodrag Radović, Hivzo Škriijelj, hafiz Abdullah Kačapor, Pantelija Gajić, Rizo Melić, Hajrija Imamović, Medo Koničanin, Nikola Vuletić, Zuhdo Abdurahmanović, Abdulah Hadžitahirović, Jusuf Džudžević, Mehmed Bejtić, Obren Popović, Stanko Nikolić, Arif Mustafić, Petar Antonijević i Šućo Čarovac.

Muzej je najprije bio smješten u zgradi Mekteba u dvorištu Altun Alem džamije. U toj maloj zgradi postavljani su temelji današnjoj stalnoj muzejskoj postavci. 1969. godine Muzej dobija novu zgradu koju i danas koristi. Bila je u dosta lošem stanju pa je 1972. godine rekonstruisana i adaptirana za potrebe Muzeja, Nakon završene rekonstrukcije, 28. novembra 1973. godine, Muzej je u novim prostorijama zvanično otvoren za javnost.

Zgrada je nakon toga obnavljana više puta. Sredstvima Opštine Novi Pazar kao i donacijom koju je obezbjedila Opština i sredstvima Ministarstvu kulture Republike Srbije, tokom 2003. i 2004. godine urađena je opsežna rekonstrukcija muzejske zgrade i urađena nova stalna postavka. Još jedna rekonstrukcija zgrade, sredstvima Grada Novog Pazara, urađena je 2019. godine nakon koje je uređen i unutrašnji prostor zgrade.

Ova zgrada zaista ima svoju historiju dugu skoro koliko i sam grad. Na mjestu današnjeg muzeja nalazio se hamam, za koji se opravdano pretpostavlja da je iz vremena osnivača grada. U periodu od 1860. do 1865. godine na temeljima porušenog hamama izgrađena je niža osmanska gimnazija – Rušdija. To je ova današnja zgrada muzeja. Ona je više puta mijenjala svoj status, ali je najčešće služila obrazovanju, kulturi, nauci i sticanju znanja. U njoj je bila smještena i Ženska ćilimarska škola, ali i Škola učenika u privredi, iz koje je nastala KV, odnosno današnja Srednja tehnička škola.

Zavod za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu zgradu muzeja je proglasio kulturnim dobrom 10. februara 1972. godine, što je dosta kasnije, 17. jula 2001. godine, uradila i Vlada Republike Srbije. Odlukom Vlade, od 30. aprila 2013. godine, Muzej “Ras” Novi Pazar je proglašen za instituciju od nacionalnog značaja, a odlukom Bošnjačkog nacionalnog vijeća od 7. septembra 2012. proglašen je ustanovom od posebnog značaja za očuvanje, unaprjeđenje i razvoj posebnosti i identiteta bošnjačke nacionalne zajednice u Republici Srbiji.

Za honorarnog direktora Muzeja, 1955. godine postavljen je nastavnik historije Vukman Ćulafić, a 1959. godine profesor historije Ejup Mušović, koji je 1971. godine imenovan za prvog direktora u stalnom radnom odnosu.

Dr. Ejup Mušović je Muzeju postavio zdrave temelje i u njemu je proveo 24 godine, gradeći ga, čuvajući od zaborava ono što je trebalo sačuvati, pišući izuzetno značajne naučne radove, koje je objavljivao u Novom Pazaru, kao i u mnogim brojnim naučnim časopisima širom bivše Jugoslavije. Postavio je temelje organizaciji naučnih i stručnih skupova, arheoloških i drugih istraživanja novopazarskog kraja, temelje izdavačkoj djelatnosti Muzeja, i Novopazarskom zborniku, muzejskom naučnom časopisu.

U svom višedecenijskom djelovanju Muzej “Ras” Novi Pazar svrstao se u red najznačajnijih institucija u unutrašnjosti Srbije, razvijajući sve oblike muzeološkog rada. Od skromne zbirke prerastao je u muzej kompleksnog tipa koji u svom sastavu ima zbirke arheologije, etnologije, historije, primjenjene umjetnosti, numizmatike i likovnu zbirku. Godine 2018. Muzej je oformio i rukopisnu (orijentalnu) zbirku i oformio bibliteku muzeja koja je kao prva specijalna biblioteka izvan Beograda odmah pristupila bibliotečkom COBISS programu.

Muzej ostvaruje saradnju sa srodnim institucijama u zemlji, ali i institucijama u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj, Sloveniji, kao i sa područja šireg regiona. Najintenzivniju saradnju Muzej ostvaruje sa Arheološkim, Etnografskim, Istorijskim i Balkanološkim institutom, sa Narodnim, Etnografskim i Istorijskim muzejom Srbije, Muzejom Sarajeva, Muzejom Bijelog Polja, Univerzitetskom bibliotekom Svetozar Marković, Gazi-husrev begovom bibliotekom iz Sarajeva, Zavodom za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu, te brojnim drugim institucijama i organizacijama.

Većinu projekata Muzeja finansira Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije i grad Novi Pazar, ali se velika finansijska podrška posljednjih godina dobila i od Turske agencije za razvoj i koordinaciju TIKA i Bošnjačkog nacionanog vijeća. 

U svom dugogodišnjem radu Muzej “Ras” Novi Pazar je prikupio značajan broj eksponata koje je stručno obradio i razvrstao po zbirkama. Prvu reviziju svojih zbirki (popis muzejskih predmeta) Muzej je uradio 2020. godine.

Pređeni put od sedam decenija, u različitim fazama historijskog, kulturnog i ekonomskog razvoja našeg društva, svjedoči da Muzej predstavlja vitalnu ustanovu koja je svojim rezultatima i entuzijazmom dala puni doprinos u vrjednovanju kulturne baštine područja na kom obavlja svoju djelatnost.

Muzej “Ras” Novi Pazar je prva institucija u gradu koja je registrovala svoju izdavačku djelatnost kojom se danas ponosi. Pored brojnih monografija iz različitih naučnih oblasti, najznačajniji izdavački projekat je svakako naučni časopis “Novopazarski zbornik”, koji u kontinuitetu izlazi od 1977. godine. Muzej je izdavač i 9 brojeva časopisa “Sopoćanska viđenja”, koji je na žalost prestao da se izdaje, a zaključno sa 2021. godinom izdao je 61 naučnu i stručnu monografsku publikaciju iz svih oblasti muzejske djelatnosti.

Danas Muzej “Ras” Novi Pazar, sa malim brojem zaposlenih, realizuje brojne projekte i postiže velike rezultate. Radi na svim poljima muzejskog djelovanja, istražuje i prezentuje prošlost grada kroz arheološka istraživanja koja sprovodi. Muzej čuva običaje i kulturu grada, kolektivno sjećanje i identitet, vodi brigu o nematerijalnom kulturnom naslijeđu, organizuje izložbe, otkriva i pomaže mlade umjetnike, prati trendove u naučnom radu, prednjači u digitalizaciji muzejske i bogate rukopisne građe, i avangardno djeluje kao čuvar duha grada i kreator kulturnih politika.  

Muzej je posljednjih godina višestruko nagrađivan, a njegov rad je priznat od strane najznačajnijih institucija kulture u zemlji. Širom je otvorio vrata za sve one koji dolaze u naš grad i sve druge koji su voljni da sarađuju sa Muzejom, svjestan činjenice da postoji zbog zajednice čije naslijeđe čuva.

Svoju misiju očuvanja, zaštite, prezentacije i interpretacije lokalnog kulturnog naslijeđa,  na radost svih građana Novoga Pazara, Muzej je do sada ispunjavao, i na istom putu će biti i u budućnosti.